Co to jest IBS, czyli zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego (irritable bowel syndrome - IBS) to zaburzenie czynnościowe jelit, które objawia się dyskomfortem lub bólem brzucha, zwią­zanym z wypróżnieniem lub zmianą rytmu wypróżnień.

Przyczyny

Nieznane są przyczyny zespołu jelita drażliwego. Do czynników patofizjologicznych należą: zaburze­nia czucia trzewnego i czynności jelit, zarówno motorycznej, jak i wydzielniczej, zaburzenia regulacji osi mózg-jelito (czyli wzmożona reakcja na stres) oraz więk­sza wrażliwość na bodźce trzewne niż u osób zdrowych.

Zespół jelita drażliwe­go występuje częściej po przebyciu biegunki infekcyjnej, zwłaszcza bakteryjnej. Przyczyną objawów mogą być takie zmiany składu mikroflory jelitowej, które wpływają na przebieg fermentacji w jelicie grubym i przyczyniają się do nad­miernej produkcji gazów jelitowych. U znacznej grupy chorych oprócz zaburzeń somatycznych stwierdzane są jednocześnie zaburzenia osobowości, niepokój, depresja, które mogą być przyczyną częstszego zgłaszania dolegliwości z prze­wodu pokarmowego.

Objawy

Przebieg IBS jest przewlekły i nawracający. Zależnie od dominującego obja­wu, może to być postać biegunkowa, postać, w której dominuje zaparcie, lub postać mieszana.

Choroba objawia się:

U części chorych może występować ponadto: wzdęcie brzucha, nudności, wymioty, domieszka śluzu w kale, zgaga, bóle głowy, uczucie zmęczenia, a u kobiet - zaburzenia miesiączkowania i częstomocz.

Badanie stanu ogólnego pacjenta oraz stanu poszczególnych jego narządów nie wykazują istotnych odchyleń od stanu prawidłowego.

Rozpoznanie choroby ustala się na podstawie stwierdzenia typowych objawów i wykluczenia chorób organicznych. Konieczne jest wykluczenie występowania takich schorzeń, jak: nieswoiste choroby zapalne jelit, choroba trzewna, uchyłki okrężnicy, biegunki z powodu nadużywania środków przeczyszczających, nowotwory jelita grubego, nadczynność tarczycy, cukrzyca, niedobór laktazy, które mogłyby tłumaczyć występowanie dolegliwości.

Pomocne przy ustaleniu rozpoznania są tak zwane Kryteria rzymskie III, według których IBS można rozpoznać wtedy, gdy co najmniej 3 dni w miesiącu przez ostatnie 3 miesiące występował dyskomfort lub bóle brzucha, które miały co najmniej 2 z następujących 3 cech:

Leczenie obejmuje odpowiednie postępowanie dietetyczne oraz leczenie farmakologiczne, które odgrywa rolę wspomagającą. Rokowanie co do wyleczenia jest niepomyślne. U większości chorych objawy uporczywie nawracają. Choroba ma jednak łagodny przebieg i nigdy nie prowadzi do wyniszczenia.

Dieta w zespole jelita drażliwego

Jak wykazują badania, choroba nie jest związana z odżywianiem, mimo że pacjenci najczęściej zgłaszają pojawienie się objawów po posiłkach lub po spożyciu określonego produktu lub grupy produktów.

Nietolerancja pokarmowa

Nietolerancje pokarmowe są rozpatrywane jako jeden z czynników rozwoju zespołu jelita drażliwego, a przynajmniej jako czynnik wywołujący objawy choroby. Identyfikacja nietolerancji pokarmowej u pacjentów powinna stanowić część składową postępowania dietetycznego. Niektóre pokarmy wydają się być częstszą przyczyną dolegliwości chorobowych u osób z IBS.

Najczęściej źle tolerowane są:

Nietolerancja laktozy

Nietolerancja laktozy może odgrywać pewną rolę w wywoływaniu dolegliwości u osób z zaburzeniami czynnościowymi przewodu pokarmowego. Badania wskazują, że występowanie nietolerancji laktozy u osób z IBS nie wydaje się być częstsze niż w populacji osób zdrowych, jednak osoby te częściej zgłaszają się do lekarza z takimi dolegliwościami. U osób z objawami IBS laktoza może nasilać dolegliwości chorobowe, ponieważ mogą one reagować silniej na podobną ilość wytworzonych gazów w jelitach.

Kawa

Kawa zawiera 1-2% kofeiny, oprócz innych substancji czynnych, i może spowodować wystąpienie biegunki niezależnie od podanej dawki. Jedna filiżanka kawy może stymulować motorykę jelit u znacznego odsetka zdrowych osób, a tę właściwość wykazuje zarówno kawa zawierająca kofeinę, jak i bezkofeinowa. Zwiększa ona również wydzielanie soków żołądkowych i jelitowych.